Wie kan er nog een ochtend zonder het ‘zwarte goud’, koffie? Deze cafeïnehoudende drank is voor veel mensen een belangrijk onderdeel van de dag. Hoe houdt koffie je wakker?
Koffie is populair omdat het een ‘wakker’ gevoel geeft. Dat is iets waar je op een vroege maandagochtend wel behoefte aan hebt. Ook in thee zit trouwens cafeïne, al is dat in een lagere dosis dan in koffie. (Ja, theïne is hetzelfde als cafeïne!) Hoe ontstaat het stimulerende (wakker makende) effect van koffie?
Adenosine en cafeïne
Je moet ten eerste weten dat het molecuul cafeïne lijkt op het molecuul adenosine (zie het plaatje hieronder). Het heeft dezelfde dubbele ringstructuur, waardoor het aan dezelfde receptor in je lichaam kan binden. Maar in tegenstelling tot cafeïne is adenosine een lichaamseigen stof: een restproduct van de energieproductie in je lijf. Misschien weet je nog uit je biologieles dat je lichaam ATP (adenosine-tri-fosfaat) gebruikt als energiebron. Als deze energie opgebruikt is, blijft er adenosine over.
![Cafeïne en adenosine – [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons](/images/DW_koffie_1_caffeine-adenosine.png)
Gedurende de dag gebruiken je hersenen veel energie en ontstaat er flink wat adenosine. Er zijn speciale adenosinereceptoren die de adenosineconcentratie in je brein meten. Als deze receptoren veel adenosine tegenkomen, word je slaperig. Je hoofd is lang actief geweest en is aan nieuwe energie toe. Tijdens je slaap wordt de adenosine weer terug omgezet naar ATP en kan het opnieuw gebruikt worden als energiebron. Je lichaam gebruikt een energie-afvalproduct dus om aan te geven dat het tijd is om naar bed te gaan!
Adenosine-na-aper
Omdat cafeïne zo op adenosine lijkt, kan het aan dezelfde receptor in je hersenen binden. Maar het geeft zelf geen signaal door aan deze receptor. Als veel van de adenosinereceptoren bezet zijn door cafeïne worden daar dus geen signalen meer doorgegeven. Je hersenen merken dan niet dat er al heel wat adenosine opgehoopt is en je moe zou moeten worden. Zo houdt cafeïne je dus wakker!
Het effect van cafeïne is natuurlijk wel een beetje nep, want je energie raakt wel degelijk op. Het is dus geen goed idee om al te lang op koffie door te gaan.
Cafeïne in de ochtend
Cafeïne werkt dus eigenlijk alleen omdat het een adenosine-ophoping verbergt. ’s Ochtends, als je alle adenosine weer omgezet hebt, zou koffie eigenlijk geen verschil moeten maken!
Waarom vinden veel mensen koffie in de ochtend dan juist fijn? Omdat ze zo aan koffie gewend zijn. Bij een echte koffieverslaafde reageren adenosinereceptoren bijna alleen nog maar op cafeïne. En omdat je ’s ochtends lang geen koffie meer hebt gedronken is er bijna geen cafeïne meer over. Dat eerste kopje koffie helpt vooral om je cafeïneniveau terug te brengen naar wat je gewend bent. Je voelt je dus eigenlijk vermoeider dan je daadwerkelijk bent!
Wel is het goed om te weten dat je je ook zonder koffie weer energiek kunt voelen. Na een à twee weken is de gewenning voorbij, en zou je je bij het opstaan helemaal fris moeten voelen, ook zonder dat kopje koffie. Mits je op tijd naar bed bent gegaan, natuurlijk…
Meer informatie:
Orginele plubicatiedatum: 18 mei 2017
Editor: Mahur Hashemi