Het eten van een hete curry, of jezelf branden aan een hete ovenschaal… Grappig eigenlijk, dat we deze twee dingen allebei ‘heet’ noemen. De een gaat immers over smaak, de ander over temperatuur. Toch is deze woordkeuze geen toeval, want ‘pittig’ en ‘heet’ lijken meer op elkaar dan je zou denken.
Lichaamsthermometer
Om de temperatuur van een voorwerp te voelen moet er iets zijn dat kan beoordelen of het warm of koud is. Zo simpel is dat niet! Het lichaam gebruikt hiervoor cellen die zijn uitgerust met speciale receptoren. Dit zijn eiwitten die veranderingen in de omgeving kunnen opmerken, in dit geval dus warmte. Zo’n receptor heeft twee standen: ‘aan’ en ‘uit’. Als de omgeving van temperatuur verandert, verandert het eiwit een beetje van vorm, en gaat de receptor van ‘aan’ naar ‘uit’ (of andersom). Deze verandering zorgt ervoor dat, via een aaneenschakeling van chemische reacties, de cel elektrische signalen gaat doorgeven aan een volgende cel. Deze informatie komt uiteindelijk in het brein terecht, waardoor wij iets als ‘warm’ of ‘koud’ waarnemen.
Hete pepers
Lang niet alle receptoren in ons lichaam werken op deze manier. De meeste receptoren veranderen van vorm als ze in aanraking komen met een molecuul of eiwit waarvoor zij specifiek gevoelig zijn. Het interessante is dat de hittereceptor dit ook kan, namelijk als hij in aanraking komt met capsaïcine. Dit stofje komt van nature in hete pepers voor. Wat je voelt als er hete peper of hete thee over je tong komt is dus letterlijk hetzelfde. Maar waar heet water meestal al snel uitgespuugd of afgekoeld is, blijven die capsaïcinemoleculen langer aan de receptor kleven. Je mond blijft maar branden.
Waarschijnlijk is het puur toeval dat dit capsaïcine ook aan de hittereceptor kan binden. Maar de peperplant gebruikt dit toeval in zijn voordeel. Want een hete peper in één keer opeten, dat doen niet veel zoogdieren en mensen vrijwillig. Vogels zijn minder gevoelig voor deze stof en eten de pepers wel. Op deze manier zorgt de plant ervoor dat bijna alleen vogels van zijn pepers eten en de zaadjes (via poep) goed verspreid worden.
Koude menthol
Naast hittereceptoren bevat het lichaam ook receptoren die kou kunnen detecteren. Deze werken bijna hetzelfde als de hittereceptor. Ze veranderen alleen op een ander moment van vorm. Waar de hittereceptor van vorm verandert als iets heel heet wordt (dus ruim boven 37 graden), veranderd de koudereceptor van vorm als iets heel koud is (ruim onder 37 graden). Maar net als bij de hittereceptor is er bij de koudereceptor ook een molecuul dat de receptor ‘aan’ kan zetten: de stof menthol. Dit is dezelfde stof die van nature voorkomt in de muntplant. Producenten van tandpasta maken hier handig gebruik van door menthol aan hun producten toe te voegen voor een verkoelend effect. Daardoor voelt je mond extra fris na een goede poetsbeurt.
Meer informatie
Een leuk filmpje over waarom pepers heet zijn.
Meer informatie:
Orginele plubicatiedatum: 5 oktober 2015
Editor: Julian Tramper